O Centrum
Historia
W 1973 roku Instytut Nauk Prawnych PAN utworzył w Poznaniu Zakład Badania Instytucji Prawnych składający się z dwóch zespołów badawczych – Poznańskiego Centrum Praw Człowieka oraz Poznańskiego Centrum Prawa Rodzinnego i Praw Dziecka. Poznańskie Centrum Praw Człowieka rozpoczęło działalność pod kierunkiem prof. dr hab. Adama Łopatki będącego jednocześnie dyrektorem Instytutu Nauk Prawnych PAN. Po nim funkcję kierownika powierzono prof. dr hab. Zdzisławowi Kędzi. W latach dziewięćdziesiątych kierownikiem został prof. dr hab. Leszek Wiśniewski, a następnie prof. dr hab. Roman Wieruszewski. Do grona pracowników Zespołu należeli także m.in. prof. dr hab. Lesław Kański, prof. dr hab. Marek Piechowiak, prof. dr hab. Hanna Suchocka, dr Renata Hliwa i dr Jelena Kondratiewa-Bryzik.
Działalność Poznańskiego Centrum Praw Człowieka od samego początku skoncentrowana była na pracy badawczej związanej z dostosowaniem polskiego prawa do międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka (m.in. aktywny wkład pracowników Zespołu we współtworzenie projektu Konstytucji RP z 1997 roku). Pracownicy Zespołu pełnili wielokrotnie rolę konsultantów w procesie legislacyjnym, byli stałymi współpracownikami organizacji międzynarodowych, w szczególności w ramach ONZ, a także wielu organizacji pozarządowych i eksperckich, jak również prowadzili działalność dydaktyczną na polskich i zagranicznych uczelniach.
Współpraca międzynarodowa
Poznańskie Centrum Praw Człowieka współpracuje z uznanymi na świecie ośrodkami akademickimi, instytucjami badawczymi oraz organizacjami międzynarodowymi. Badacze i badaczki Centrum biorą aktywny udział w międzynarodowych projektach i wydarzeniach naukowych. W latach poprzednich Centrum współpracowało ściśle m.in. z Dyrekcją Generalną Praw Człowieka i Rządów Prawa Rady Europy w Strasburgu, Urzędem Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka w Genewie, Instytutem Praw Człowieka Uniwersytetu Abo Akademii w Turku (Finlandia), Holenderskim Instytutem Praw Człowieka (SIM) w Utrechcie, Instytutem Raoula Wallenberga w Lund (Szwecja), EU-China Human Rights Network, Procesem Haskim w dziedzinie Uchodźców i Migracji.
Do najważniejszych międzynarodowych projektów i inicjatyw, w których obecnie uczestniczy Centrum, należą:
Association of Human Rights Institutes – (AHRI)
AHRI jest największą w Europie organizacją stowarzyszeniową instytucji badawczych zajmujących się prawami człowieka. Celem stowarzyszenia jest promocja badań naukowych, edukacji i dyskusji nad mechanizmami ochrony praw człowieka.
European Inter-University Centre for Human Rights & Democratisation – (EUIC)
EIUC jest ośrodkiem prowadzącym działalność edukacyjną, szkoleniową i badawczą w dziedzinie praw człowieka i demokratyzacji, ze szczególnym uwzględnieniem polityki europejskiej w tym zakresie.
European Master’s Degree in Human Rights & Democratisation – (E.MA)
E.MA to unikalny, intensywny, jednoroczny, zaawansowany program magisterski w dziedzinie praw człowieka i demokratyzacji, w trakcie którego studenci z różnych państw mają sposobność uczenia się praw człowieka w teorii i w praktyce poprzez studia w Wenecji i na 41 uniwersytetach reprezentujących wszystkie Państwa Członkowskie Unii Europejskiej, jak również podczas misji w terenie. Program ma charakter interdyscyplinarny i oferuje możliwość poznania praw człowieka, procesów demokratycznych i stosunków międzynarodowych z perspektywy prawa, politologii, historii, antropologii i filozofii.
Memory Laws in European and Comparative Perspectives – (MELA)
MELA to międzynarodowe konsorcjum badawcze, składające się z badaczy z Polski, Wielkiej Brytanii, Holandii i Włoch, które w ramach grantu przyznanego przez Humanities in the European Research Area (HERA) realizuje projekt badawczy na temat praw pamięci.
Wykłady pamięci Leny
Dr Lena Kondratiewa-Bryzik była osobą wyjątkową, obdarzoną przymiotami takimi jak mądrość, pracowitość i empatia. Wyróżniały ją wybitne osiągnięcia naukowe, niespożyta energia i zaangażowanie w działalność na rzecz wielu organizacji. Zginęła 3 marca 2012 roku w katastrofie kolejowej pod Szczekocinami, wracając z seminarium naukowego, które prowadziła na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lena ukończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa Woroneskiego Uniwersytetu Państwowego. Stopień doktora nauk prawnych uzyskała w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Od 2009 r. była jednym z filarów Poznańskiego Centrum Praw Człowieka.
Jej rozprawa doktorska na temat początków ochrony życia ludzkiego została wyróżniona w konkursie „Państwa i Prawa” i opublikowana jako monografia Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych (Wolters Kluwer, 2009). Była autorką licznych artykułów, glos, opinii, ekspertyz, referatów na konferencjach naukowych, a także cenioną wykładowczynią akademicką. Wagę jej dorobku naukowego potwierdziło między innymi przyznanie jej przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej prestiżowego stypendium dla młodych naukowców START 2011.
W swojej pracy badawczej, w ramach szeroko pojętej problematyki międzynarodowej ochrony praw człowieka, Lena zajmowała się m.in. zagadnieniami ochrony praw kobiet, ochrony przed dyskryminacją i przemocą wobec kobiet, problemami bioetycznymi.
Doroczne wykłady jej imienia, zapoczątkowane w 2013 r., są miejscem naukowej dyskusji nad zagadnieniami, którym poświęciła swoją pracę naukową i społeczną. Organizatorami wykładów są Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN, Katedra Prawa Konstytucyjnego WPAE UWr, Zakład Praw Człowieka WPiA UW, Biuro RPO, oraz Zakład Prawa Konstytucyjnego WPiA UAM.
Dotychczas w ramach cyklu wykładów pamięci dr Leny Kondratiewej-Bryzik odbyły się następujące spotkania naukowe:
2013 Promoting women’s rights in Poland and Russia – a Polish-Russian Seminar in memory of Lena Kondratiewa-Bryzik
2014 O aktualności hasła „prawa kobiet prawami człowieka, wykład otwarty Barbary Limanowskiej
2015 Prawo do śmierci i etyka umierania, wykład otwarty prof. Zbigniewa Szawarskiego
2016 Koncepcja autonomii seksualnej w prawie karnym, wykład prof. Moniki Płatek w ramach Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Kobiety w prawie”
2017 Traktując poważnie art. 18 Konstytucji, wykład otwarty prof. Ewy Łętowskiej
2018 Prawa człowieka w praktyce adwokackiej, wykład otwarty mec. Katarzyny Gajowniczek-Pruszyńskiej
2019 Prawa człowieka i granice ich prawnej ochrony, konferencja ogólnopolska
2020 Jestem feministą – prawa kobiet w działalności RPO, wykład otwarty prof. SWPS dr. hab. Adama Bodnara
2021 O władzy nad władzami, czyli o wydawaniu Dziennika Urzędowego na kanwie sprawy K 1/20, wykład otwarty Mirosława Wróblewskiego
2022 On the Rule of Law and Gender Equality in Law, wykład otwarty Prof. Susanne Baer
2023 Umiera się w byle jakim miejscu życia. Kobiety na granicy, wykład otwarty dr h.c. Hanny Machińskiej
Fundacja
Fundacja „Promocja Praw Człowieka – Badania i Nauczanie” została utworzona w 1990 r. Do głównych zadań Fundacji należy wspieranie badań naukowych oraz edukacji w dziedzinie praw człowieka. Fundacja jest współorganizatorem licznych wykładów otwartych, seminariów i konferencji oraz dorocznego kursu letniego „Summer Course on International Protection of Human Rights”.
Jednostką stale współpracującą z Fundacją jest Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN.
Biblioteka
Przy Poznańskim Centrum Praw Człowieka INP PAN działa biblioteka, która przez wiele lat była także biblioteką depozytową Rady Europy. Zbiory obejmują przede wszystkim publikacje z dziedziny praw człowieka, a także prawa rodzinnego i praw dziecka, zarówno polskie, jak i zagraniczne. Biblioteka dysponuje również zbiorami czasopism oraz orzecznictwa.
Zbiory są udostępniane w czytelni dla wszystkich zainteresowanych. Osoby zainteresowane skorzystaniem z biblioteki proszone są o wcześniejszy kontakt mailowy w celu umówienia wizyty (phrc@man.poznan.pl).